Łuk jest jedną z najstarszych broni miotających. Jego historia liczy sobie co najmniej 35 tysięcy lat. Przez ten czas łucznictwo znacząco się rozwinęło i wykształciły się różne rodzaje łuków – prosty, bloczkowy, refleksyjny i wiele innych. Co należy o nich wiedzieć?

Wielu z nas już w dzieciństwie strzelało z łuku wykonanego własnoręcznie z dłuższej elastycznej gałązki i zwykłego sznurka. Wykonanie takiego łuku okazywało się znacznie łatwiejsze niż celne strzelanie z niego. Co więc decyduje o celności? Przede wszystkim konstrukcja łuku i strzał oraz czynnik ludzki, a dokładnie maksymalna siła, z jaką konkretna osoba potrafi utrzymać łuk w trwałym napięciu.

Budowa i działanie łuku

Każdy łuk, niezależnie od rodzaju, składa się z łęczyska, czyli elastycznej listwy lub pręta oraz cięciwy – linki łączącej oba końce łęczyska. Główny element budowy strzały stanowi cienki i długi pręt, którego jednym zakończeniem jest lotka, a drugim ostry grot. Łęczysko musi być elastyczne i sprężyste, by po odkształceniu wskutek naciągnięcia cięciwy i wystrzeleniu strzały wrócić do poprzedniego stanu. Cięciwa musi być natomiast dość cienka, nierozciągliwa oraz bardzo wytrzymała. Strzały natomiast muszą mieć odpowiednią długość, by podczas pełnego naciągnięcia cięciwy wystawać nieco poza łęczysko. Po zdobyciu podstawowych informacji o budowie łuku możemy zapoznać się z jego rodzajami (niektóre z omawianych poniżej rodzajów łuków można znaleźć na: http://www.bron.pl/luki-proce-dmuchawki/luki).

Łuk prosty

Łuk prosty, nazywany również równikowym, jest najstarszą formą łuku, która używana była przez długie tysiąclecia. Początkowo w skład takiego łuku wchodziło proste łęczysko, które wstępnie naciągano ręką. W Europie łuki te wykonywane były najczęściej z gałęzi cisowych, natomiast w Azji z bambusa. Łęczysko stosowanego przez wojska w starożytności i średniowieczu przeciętnego łuku prostego miało około 1 m długości, Strzelano z niego strzałami o długości od 60 do 80 cm i ciężarze od 30 do 50 g, uzyskując zasięg około 200 m.

Łuk walijski

Łuk walijski jest odmianą łuku prostego, która powstała w Walii około VIII wieku. Jego łęczysko miało długość od 1,8 do 2 m, co podczas strzelania wiązało się z koniecznością użycia trzykrotnie większej siły niż w przypadku łuku prostego. Oznacza to, że przeciętny dorosły człowiek bez uprzedniego długotrwałego treningu nie był w stanie z tego łuku strzelać. Dla wprawnego łucznika natomiast łuk walijski był bronią bardzo skuteczną i celną. Strzały tutaj stosowane były dłuższe (ponad 1 m) i dobrze wyważone, co w połączeniu z większą siła naciągu pozwalało zwiększyć zasięg strzałów do 350 m. Użycie strzał ciężkich, 100 gramowych, zmniejszało zasięg do około 200 m, ale za to umożliwiało przebijcie prawie każdej średniowiecznej zbroi. Jak sama nazwa wskazuje, tego typu łuków używały najpierw oddziały łuczników walijskich. Z czasem jednak, około XII wieku rozpowszechnił się on również w Anglii, gdzie stał się bronią plebejską, przy pomocy której tamtejsza biedota mogła skutecznie bronić się przed rycerzami. Skojarzenie z Robin Hoodem nasuwa się samo.

Łuk bloczkowy

Popularny łuk bloczkowy (Compound) jest najnowszą i najnowocześniejszą formą tej prastarej broni. Jest w nim zastosowany bloczek (koło, wielokrążek), którego zadaniem jest rozkładanie niezbędnej do naciągnięcia cięciwy siły, oraz bloczki na końcach ramion, które poruszane za pomocą kabli zmniejszają siłę potrzebną do naciągnięcia łuku. Oznacza to, że może on być wykonany z twardszego materiału. Dzięki takiej konstrukcji łuku znacznie większa jest siła wystrzału strzały oraz prędkość jej lotu – nawet 90 m/s. Każdy łuk bloczkowy wyposażony jest w regulację siły naciągu. Strzały do tego typu łuku produkowane są ze stopów aluminium, włókien węglowych oraz kompozytów.

Łuk refleksyjny

Łuk refleksyjny (azjatycki) najprawdopodobniej powstał w Chinach około I wieku p.n.e., by później rozpowszechnić się wśród ludów, które żyły na Wielkim Stepie. W łuku tym łęczysko nie jest prostym prętem. Tutaj ma ono formę kilkuwarstwowej kompozycji złożonej z wielu rodzajów drewna, gdzie co najmniej jedna z warstw sklejana jest podczas silnego naprężenia. Sprawia to, że łęczysko w stanie rozprężonym ma kształt wybrzuszony na zewnątrz, a nie prosty. W rezultacie, gdy łęczysko ma mniejsze wymiary, łuk osiąga większą siłę nośną. Łuk refleksyjny posiadał zatem podobny zasięg do łuku walijskiego, chociaż był od niego praktycznie o połowę mniejszy – około 1 m. Pozwalał na wygodne strzelanie podczas jazdy konno. Strzały były krótsze i lżejsze, miały długość nieprzekraczającą 0,8 m oraz masę nie większą niż 40 g. Celność tych łuków była co prawda mniejsza niż w przypadku walijskiego, co jednak nie było problemem dla łuczników konnych, którzy używali ich do zmasowanych ataków na zwykle nieopancerzonego przeciwnika. Aby używać łuku refleksyjnego trzeba było przejść bardzo długi trening, możliwe, że nawet dłuższy niż w przypadku łuku walijskiego. Wśród łuków azjatyckich wyróżnia się kilka odmian, które różnią się kształtem i budową: refleksyjny, retrofleksyjny, fleksyjny oraz rewersyjny.

Łuk sportowy

Nazywany również olimpijskim łuk sportowy jest łukiem refleksyjnym, którego używa się podczas treningów i zawodów sportowych. Łuki tego typu wykonuje się według najnowocześniejszych technologii oraz z nowoczesnych materiałów, jak wytrzymałe i lekkie stopy metali, włókno węglowe i szklane, podczas gdy dawniej wykonywano łuki ze specjalnie konserwowanego drewna. Łuk sportowy składa się z takich elementów, jak majdanu, ramiona i cięciwa oraz sprzętów pomocniczych, do których zaliczamy celownik, stabilizator przedni długi oraz stabilizatory pomocnicze. Wymaga mniejszej siły naciągu niż chociażby łuki historyczne. Łuki sportowe ważą zwykle od 1,5 do 3 kg i są przystosowane do celnego strzelania na duże dystanse, przy czym podczas zawodów strzela się na maksymalnie 90 m, mimo że zasięg łuku jest znacznie większy.

Łuk japoński

Typowym łukiem japońskim jest yumi, którego wymiary dochodzą do 2,5 m. Ma konstrukcję kompozytową, jest klejony z kilku warstw bambusa. Jego znakiem rozpoznawczym są dwa niesymetryczne wygięcia: większe u góry i mniejsze u dołu, a także przesunięcie majdanu na wysokość ok 1/3 od dołu. Tego typu łuki stosowali łucznicy piesi i konni, którzy uprawiali sztukę walki zwaną kyūjutsu. W inne sztuce walki - kyūdō – stosuje się obecnie nieco krótszy łuk, o długości od 2,15 do 2,28 m.

Łuk janczarski

Łuk janczarski, jak sama nazwa wskazuje, stosowany był przez tureckich janczarów i tylko w ich zawodowych oddziałach. Jego trzon stanowiło refleksyjne łęczysko o wymiarach nieprzekraczających 1,8 m. Łuki janczarskie miały duży zasięg, dochodzący aż do 400 m. Aby móc go używać, łucznik musiał mieć za sobą perfekcyjny i długotrwały trening, zaczynający się już we wczesnym dzieciństwie, gdyż tylko dawało gwarancję skutecznego strzelania z tego łuku. A nie był to łuk tak celny, jak walijski, gdyż na dużej konstrukcji jego łęczyska refleksyjnego powstawały drgania. Miał natomiast duży zasięg i umożliwiał większą szybkostrzelność.

Łuk huński niesymetryczny

Łuk huński niesymetryczny to stosowany przez Hunów kompozytowy łuk refleksyjny. Wykonywany był z rogu, ścięgien oraz cisu. Choć dużo mówi się o jego mniejszej celności, warto zauważyć, że mankament ten rekompensowała szybkostrzelność, a także największy spośród wszystkich używanych w starożytności i wczesnym średniowieczu łuków zasięg.

Mamy nadzieję, że udało nam się przybliżyć Wam różne rodzaje łuków, ich budowę oraz zalety. Wszystkich zainteresowanych zachęcamy to dalszego i jeszcze dokładniejszego zgłębiania wiedzy.